Systematische observatie is een berekende vorm van observatie die wordt gebruikt om een hypothese te ondersteunen of te weerleggen. Wil een waarneming systematisch zijn, dan moet deze vrij van vooringenomenheid en herhaalbaar zijn.
Terloopse observatie gebeurt lukraak terwijl je in een park zit of door een openbare ruimte beweegt. Vaak aangeduid als mensen die kijken naar informele observatie, houdt het simpelweg in dat je mensen opmerkt en hun gedrag en acties mentaal vastlegt. Systematische observatie is veel rigider en wordt vaak gebruikt in wetenschappelijk onderzoek. Omdat systematische observaties vaak worden gebruikt als bewijs om verschillende hypothesen te ondersteunen of tegen te spreken, moeten ze op een gecontroleerde manier worden uitgevoerd die de resultaten geloofwaardig maakt.
De geloofwaardigheid van een systematische observatie is afhankelijk van meerdere factoren. Ten eerste worden alleen specifieke gedragingen die verband houden met het onderwerp dat wordt bestudeerd, vastgelegd in systematische observaties. Er worden verdere pogingen ondernomen om elke vorm van vertekening die de bevindingen van de waarneming zou kunnen vertekenen, te elimineren. Dit wordt vaak gedaan door meerdere waarnemers de opdracht te geven op hetzelfde gedrag te letten. Als zij met tegenstrijdige bevindingen terugkomen, worden de procedures herschreven en wordt de observatie opnieuw uitgevoerd. Ten slotte moeten systematische waarnemingen worden gedaan op een manier die anderen in staat stelt ze te repliceren. Als anderen de waarneming niet kunnen reproduceren, wordt deze vaak als onbetrouwbaar beschouwd en worden de bevindingen niet als wetenschappelijk geldig beschouwd.
